Η Ευρώπη «μας» και η Ευρώπη «τους»

Του Κώστα Λουκέρη*

Η μεταπολίτευση του 1974 έφερε στο προσκήνιο και πάλι τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον εθνάρχη της αντιπαροχής, τον καταλύτη του κύματος αστυφιλίας  και καταστροφέα του αστικού ιστού της χώρας. Ο Καραμανλής, έχοντας θητεύσει στην Παρισινή «εξορία» κυβέρνησε πατερναλιστικά, θέτοντας ως βασικό του στρατηγικό στόχο την προσχώρηση της χώρας στην ΕΟΚ των τότε 9 μελών. Η λογική του «θα ρίξω τους Έλληνες στα βαθιά και αναγκαστικά θα κολυμπήσουν» έμελλε να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της τσαπατσούλικης ένταξης με σαφή πολιτικά και θυμικά κριτήρια.

Στην μετά ΕΟΚ εποχή, από την 1^η Ιανουαρίου 1981 και μετά, η χώρα έζησε τη συνεχή ροή κονδυλίων (Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, πακέτα Ντελόρ, ΕΣΠΑ κλπ). Τα κονδύλια αυτά, όπως και το περιβόητο σχέδιο Μάρσαλ στην μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδο, αξιοποιήθηκαν ανορθολογικά και με ιδιοτέλεια τοπικιστική και προσωπική, πελατειακά, ανεύθυνα κι επικίνδυνα. Τόσο το σχέδιο Μάρσαλ όσο και η ΕΟΚική βοήθεια δεν ανασυγκρότησαν οικονομικά και παραγωγικά τη χώρα. Κυρίως δε, δεν δημιούργησαν μια βιώσιμη οικονομία μα μια οικονομία αντίστοιχη της κυρίαρχης μεταπρατικής αστικής τάξης, που επωφελείται από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους και μετά. Η απουσία εθνικής αστικής τάξης ενισχύθηκε με την πρόσθεση στο οικονομικό μπλοκ των μεταπρατών, μερίδας των Ελλήνων πολιτών που προσδέθηκαν στη λογική ΠΑΣΟΚ. Τα χαρακτηριστικά της αναξιοκρατίας, του ατομικού ωφελιμισμού και πλουτισμού, της απουσίας οργάνωσης και στρατηγικού σχεδιασμού συνέχισαν να κυριαρχούν, ταυτιζόμενα περιέργως με τη δημοκρατία, την ισότητα και τα «δικαιώματα».

Οι επόμενες δεκαετίες έφεραν στη χώρα μια σειρά από θεσμούς, νόμους και κανονιστικές διατάξεις σύμφωνα με τις αποφάσεις της ΕΟΚ/Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κυρίαρχες ομάδες που λυμαίνονταν το ελληνικό κράτος προς όφελός τους εφάρμοσαν αυτό που ήξεραν, δηλαδή το παιχνίδι της αναβολής, των καθυστερήσεων, του ανατολίτικου παζαριού, της επικίνδυνης εκμετάλλευσης της στρατηγικής θέσης της χώρας κι εν τέλει της κατ’ ουσίαν ακύρωσης στην πράξη όσων πρέσβευαν οι νέοι κανόνες.

Η οικονομική κρίση που μαστίζει τόσο βίαια τη χώρα τα τελευταία χρόνια είναι απότοκος και αυτής της λογικής. Όσοι επιδιώκουν να ταυτίσουν το «κακό» με τον εξωτερικό παράγοντα δεν κάνουν τίποτα παραπάνω από το να χαϊδεύουν τ’ αυτιά όσων δεν θέλουν να αναλάβουν το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί. Παράλληλα, άθελά τους ίσως, επιβραβεύουν πολιτικές στάσεις που οδηγούν σε αδιέξοδα, δίνοντάς τους συγχωροχάρτι.

Τα μνημόνια, ως μέσο και ως στόχος, αποτελούν μια ξεκάθαρα νεοφιλελεύθερη προσέγγιση σε προβλήματα δεκαετιών, βαθιά ριζωμένα στο μεδούλι των κυρίαρχων ομάδων και του μπλοκ εξουσίας. Ηθικολογικού τύπου επιχειρήματα περί «διαφθοράς», «διαπλοκής», «διαφάνειας» δεν αγγίζουν καν την καρδιά του προβλήματος μα αντίθετα ακυρώνουν την ίδια την προσπάθεια ανάταξης της Ελλάδας. Από μόνα τους όμως τα μνημόνια δεν αρκούσαν. Χρειαζόταν κι ένας ιδεολογικός μανδύας, το περιτύλιγμα, το «δώρο έκπληξη», έτσι ώστε οι πολίτες-πελάτες να ψηφίσουν σωστά.

Η εφεύρεση του «ευρωπαϊκού» και του αντίστοιχου «αντευρωπαϊκού τόξου» και η παράλληλη χρήση της θεωρίας των δύο άκρων, που συνδέει τη ναζιστική Χρυσή Αυγή με τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ στόχευε στο να ενώσει όσες πολιτικές δυνάμεις εισηγήθηκαν, στήριξαν και εφάρμοσαν τα μνημόνια. Η ανιστόρητη και πολωτική αυτή πρόταση βρήκε δυστυχώς αρκετούς υποστηριχτές ανάμεσα και στους Οικολόγους Πράσινους, περισσότερο ως μειοψηφία.

Η εναγώνια προσπάθεια υπερκέρασης των τυφλών κινήσεων της ΕΕ σχετικά με την Ελλάδα μέσω φιλοευρωπαϊκών προτάσεων, όπως η ομοσπονδοποίηση/φεντεραλισμός της ΕΕ, επιχειρεί να τσουβαλιάσει όσους κι όσες πιστεύουν στο ευρωπαϊκό όραμα στο νεοφιλελεύθερο σακί. Η Ευρώπη για την οποία μιλάμε δεν μπορεί παρά να είναι ή αυτή που ζήσαμε ή αυτή που ονειρευόμαστε. Πάντως δεν μπορεί να είναι αυτή της καταστρατήγησης κάθε έννοιας δικαίου, της παραβίασης βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του βιασμού κάθε προσπάθειας βιωσιμότητας, του εξανδραποδισμού της λογικής περί περιβαλλοντικής φροντίδας, της αντιμετώπισης του ανθρώπινου πόνου ως παρωνυχίδα ή παράπλευρη απώλεια.

Όσοι σήμερα διατείνονται για την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα αποφεύγοντας να στηλιτεύσουν τα αντιευρωπαϊκά μέτρα είναι οι χειρότεροι κι οι πιο επικίνδυνοι αντιευρωπαίοι! Διαπράττουν ιστορικό λάθος κι απομακρύνουν από την Ευρώπη όσους κι όσες πίστεψαν στην Ευρώπη ως αρχές, τις οποίες βλέπουν να αντικαθίστανται από νεοφιλελεύθερες οικονομικές «αξίες». Όσοι σήμερα προσπαθούν να κουβαλήσουν και να τσουβαλιάσουν τους Οικολόγους Πράσινους στο μπλοκ αυτών που στηρίζουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που διέλυσαν τη χώρα υποσχόμενοι «καλύτερη διαχείριση» θα έχουν την αποκλειστική ευθύνη για την οπισθοχώρηση των θέσεων της πολιτικής οικολογίας και του βασικού τους μέχρι σήμερα τουλάχιστον πολιτικού τους εκφραστή, των Οικολόγων Πράσινων.

Ευρωπαίος δεν είναι όποιος απλώς το δηλώνει ως κουραστική επωδό σε ό,τι πει. Δεν μπορεί να είναι ο ακροδεξιός κι εθνικόφρων πρωθυπουργός μας. Δεν μπορεί να είναι ο εναπομείνας πρόεδρος του γνωστού σε όλους μας ΠΑΣΟΚ, ο οποίος δίνει των υπέρ πάντων αγώνα πολιτικής του επιβίωσης. Δεν μπορεί να είναι ο νοικοκύρης αριστερός πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ που αποδέχεται άκριτα ό,τι του πουν, αυτοεγκλωβισμένος στο πλάνο της «κυβερνώσας αριστεράς». Δεν μπορεί να είναι οι νεοφιλελεύθεροι τεχνοκράτες φωστήρες που «έκαναν παιχνίδι» όλα τα προηγούμενα χρόνια και μας έφτασαν ως εδώ. Δεν μπορεί να είναι οι κλεπτοκράτες επιχειρηματίες, οι οποίοι αφού ρήμαξαν το δημόσιο χρήμα ξαφνικά κόπτονται για την επιβίωση της πατρίδας. Δεν μπορεί να είναι οι σουλατσαδόροι πολιτικάντηδες που φτιάχνουν μικροκόμματα με στόχο να «χωθούν» στην επόμενη κυβερνητική παρτίδα.

Κανείς μπορεί σήμερα να διακρίνει τρεις στάσεις απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή της παντελούς άρνησης (ΚΚΕ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΧΑ κλπ), αυτή της εικονικής φιλοευρωπαϊκής πολιτικής (κυβέρνηση, φιλελεύθερη αντιπολίτευση κλπ) κι αυτή μιας έντονης κριτικής προς την ΕΕ με στόχο την αλλαγή ρότας, ώστε το πείραμα της ενωμένης Ευρώπης να πετύχει. Αυτοί που είτε στέκονται αποκλειστικά στα «δικά μας λάθη» είτε αρκούνται σε αναφορές στα «λάθη των ξένων» βλέπουν μονοσήμαντα την κατάσταση και στερούν από τον εαυτό τους την ευρεία οπτική γωνία που απαιτείται για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Όσοι εμφορούνται από φιλοευρωπαϊκά ή απλά ευρωπαϊκά συναισθήματα είναι απαραίτητο να περάσουν από τα συναισθήματα στη λογική. Τα μνημόνια, η κρίση χρέους, οι χρηματοπιστωτικές φούσκες, το ξεχείλωμα του δημόσιου τομέα, η σπατάλη και οι ρεμούλες δεν είναι αποκλειστικό «προνόμιο» των Ελλήνων και των Ελληνίδων. Το σχεδόν ταυτόχρονο ξέσπασμα κρίσης σε μια πλειάδα χωρών με διαφορετικά χαρακτηριστικά, που τείνουν να γίνουν η πλειοψηφία της ΕΕ δεν μπορεί να είναι τυχαίο. Εάν χάσουμε επαφή με τις τεκτονικές αλλαγές στον παγκόσμιο καταμερισμό παραγωγής πλούτου, εάν δεν μελετήσουμε τους κλυδωνισμούς στις ΗΠΑ, εάν δεν αξιολογήσουμε σωστά χώρες που επέλεξαν να αντιμετωπίσουν την κρίση με άλλες μεθόδους (Αυστραλία, ΗΠΑ, Ισλανδία κλπ) τότε δε θα ‘μαστε σε θέση να κρίνουμε νηφάλια. Αντίθετα θα «πετάμε» κενά περιεχομένου συνθήματα ηθικοπλαστικού χαρακτήρα περί «πολιτικής κουλτούρας» ή περί «κουλτούρας διαφάνειας», επαναλαμβάνοντας λάθη άλλων που φρόντισαν να ακυρώσουν έννοιες όπως ο σοσιαλισμός, η κοινωνικοποίηση, η ανοικτή διακυβέρνηση, η διαβούλευση.

Η ελαφρότητα με την οποία κάποιοι εντός των Οικολόγων Πράσινων υψώνουν τη σημαία της ΕΕ, κάτω από τις παρούσες συνθήκες, καθώς και η αφορμή με την οποία το κάνουν, κάνει κακό στις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις και στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας. Η ευθύνη όσων ασκούν μια τέτοιου τύπου κοντόφθαλμη πολιτική είναι τεράστια. Ως αντανάκλαση της αγωνίας των Ευρωπαίων Πράσινων δείχνει την απουσία κατανόησης από πλευράς Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος των τεκταινομένων στον ευρωπαϊκό νότο. Ως προσωπική επιλογή κάποιων στελεχών εντός μα και εκτός των Οικολόγων Πράσινων δείχνει την αδυναμία τους να συλλάβουν τι συμβαίνει στην ολότητά του μιας και αρκούνται στην «ΕΕ ως γιαπί», μια που οι ευρωπαϊκές αρχές ως οικοδομικά υλικά απουσιάζουν εδώ και καιρό.     

* Ο Κώστας Λουκέρης είναι Πρόεδρος του Πράσινου Ινστιτούτου, πολιτικού ιδρύματος των Οικολόγων Πράσινων. Εργάζεται ως Διευθυντής στο 12^ο Δημοτικό Σχολείο «Στεργιοπούλειο» Χαλανδρίου